Pozytywizm : Najważniejsze motywy i tematy. Miasto – nowy motyw; miasto jako wielkie skupisko ludzi;analiza reguł życia społecznego, roli pieniądza i obyczajowości miejskiej. Pojawia się tu motyw proletariatu. Praca – epoka nastawiona na pracę u podstaw nie mogła nie korzystać z okazji, by w ten sposób propagować nowy sposób

położona jest nasza kraina /-- tu masz "ojczystej" i w pierwszej strofie też, to właśnie nie jest dobre. Myślę jak Ci podpowiedzieć. Może w 1 strofie. Każdy z nas jest ten wyśniony w polskiej ziemi urodzony Sercem wszystkich oczywiście każdy Polak i soczyście ziemi żyznej grudkę biorę

Scenariusz ślubowania klas pierwszychPRZEBIEG UROCZYSTOŚCIPrzewodnicząca :Spotykamy się dzisiaj na uroczystym apelu z okazji ślubowania uczniów klas pierwszych. Serdecznie witamy zaproszonych gości: rodziców, dziadków, dyrekcję szkoły, nauczycieli a przede wszystkim bohaterów dnia dzisiejszego – Was pierwszoklasiści. Już za chwilę zostaniecie uczniami Naszej szkoły. Pamiętajcie, że być uczniem, to wypełniać uczniowskie obowiązki: uczyć się, szanować innych, pomagać słabszym. Przed Wami trudne chwile, ale i wiele radości. Pamiętajcie – My starsi uczniowie, wasze koleżanki i wasi koledzy, jesteśmy przy uczniowie klas I przystąpią do uroczystego ślubowania, zaprezentują nam wiadomości i umiejętności, które dotychczas zdobyli w ARTYSTYCZNY W WYKONANIU KLAS IWiersz „Idą Pierwszaki” (wszyscy razem)Idą pierwszaki, dawne maluchy,Jeden w drugiego, to same zuchy,Buzie umyte i ręce czyste,Każdy na plecach dźwiga bijącym sercem stoją przed szkołą,Jak im tu będzie? Chyba wesoło!Wiersz „Jestem uczniem”Kim ja jestem? Wie każdy z Was!Do pierwszej klasy idę pierwszy do szkoły, a ze mną wesoły, bo przygód czeka tornister, a w nim książki i nowym piórniku mam kredki i plecak na plecach, bo plecy to proste, nie bolą i służyć będą nam długo.٭ Dziewczynka I: A nasza Pani DyrektorUśmiecha się miło…Strach gdzieś znikł od razu,Lżej się nam I: Także Pani wicedyrektorTak spogląda szczerze…Dobrze w szkole będzie!Teraz już w to wierzę!Chłopiec II: I pani do nas ,Dziś puszcza oko…Nie ma się co martwić!W szkole będzie „spoko”Dziewczynka II: Znamy już naszeszkolne że po tablicyW klasie się nie III: Chociaż jestem taka mała,Wiem, że szkoła jest wspaniała!W szkole są klasy i dużo dzieci,A czas nauki tak miło leci!Dzieci śpiewają piosenkę pt. „Witaj, nasza dobra szkoło”Jeszcze w uszach szumią morskie fale,śpiewa głośno rześki, górski wiatr,na wakacjach było, było tak wspaniale,ale teraz już do szkoły nadszedł czas (…).Refren: Witaj szkoło, witaj, nasza dobra szkoło,przyjmij nas radośnie, miło i wesoło,bo wracamy wypoczęci i szczęśliwi,mamy mnóstwo dobrych chęci, wiele szkole czeka na nas nasza pani,poprowadzi nas w nieznany świat,bo dokoła tyle, tyle spraw ciekawych,które chcemy jak najlepiej w życiu znać (…).Refren: Witaj szkoło, witaj ….Chłopiec III: Piękne literki piszę w pokażę, Jak nie IV: Ja się głoskować, już lekcji grzeczny, cały czas V: Na lekcjach często, zgłaszać się problemów z nauką nie „Cudowna klasa”Nasza klasa – to jest klasa!Nie znajdziecie tu czyste,Wszystko ręce i popatrzcie na zeszyt!Każdy zeszyt znakomity!I nalepka i okładka,Czyściuteńka, świeża, jak cicho w naszej klasie!Mowy nie ma o hałasie!Nikt nie gada. Nie nie ciągnie za nie ściąga cudzych świetnie „Dyżurny”Czy w dzień słoneczny, czy w dzień pochmurny, zawsze przyjemnie jest być mej klasy na przerwie gania,a mnie czekają trudne tablicę, bardzo się staram,by była czarna, nie jakaś w doniczkach sprawdzam się macie, podlać was może?Gdy mi papierek wejdzie pod nogę,to mu do kosza wskazuję ode mnie tylko zależy,czy wpuszczę oknem wiaterek mnie w klasie panuje Tak! Dyżurny to „Klasa I się nie spóźnia”Gdy godzina siódma bije,wstaje każdy pierwszak szybko się umyje,mydło, szczotka idą w dzieci razem:Klasa pierwsza się nie spóźnia,chociaż jest najmłodszą z I się nie spóźnia,zawsze w szkole jest na już ubranie,but jak lustro każdy tylko zjeść śniadanie,i do szkoły raz, dwa, dzieci razem: Klasa I się nie spóźnia…Wiersz pt. „Rozmowa na szkolnym podwórku”.Uczeń klasy III: Kiedy przyszliście tu na jesieni,Jacek bał się…A Tomek czerwienił!KaśkaCiągle uderzała w bek!Ale minął,jeden, drugi tydzień…Razem: Już nam wszystko coraz lepiej I czytanie,Dziewczynka: i pisanie,Chłopiec: dodawanie,Dziewczynka: malowanie…Razem: I się jakoś przyzwyczaił człowiek!Uczeń klasy III: Przyzwyczaił?Powiem: nawet więcej! Tomek zgubił wstydliwe się uśmiecha, Kiedy tylko stanie w drzwiach…Razem: Polubiliśmy tu I ogródek!Chłopiec: I boisko!Dziewczynka: Tomek widzi, że nie taki straszny strach!Uczeń klasy III: No, bo jeśli ktoś przyjdzie do nas,żeby nie wiem jaki śmieszny,mały bąk, bardzo szybko, bardzo szybkosię przekona, ile znajdzie tu pomocnych rąk!Ile znajdzie sercai przyjaźni…Razem: Bo jeżeliktoś tu przyjdzie do nas,żeby nie wiemjaki śmieszny, mały bąk,bardzo szybko,bardzo szybko, się przekona,ile znajdzie tu pomocnych rąk!Dzieci z pierwszych klas mówią wiersz pt. „Moja siostra”Chłopiec I: Moja siostra w piątej klasie,w czwartej klasie jest mój brat,a ja jestem w pierwszej klasie,bo mam tylko siedem II: I tak sobie obiecuję,od początku równy zdać do drugiej klasy!mam przed sobą cały I: Wszyscy sobie obiecująod początku równy myślą i pracująprzez ten pierwszy cały II: W naszej klasie, pierwszej klasie,wre nauka, praca i koledzyw pracy prześcigają II: Gdy przeminie lat dziesiątek,a przeminie, że aż samych szóstek,w naszej klasie milion, Łatwo będzie zdać maturęchoć to najtrudniejszy sobie w pierwszej klasie,wzięli razem równy IIPrzewodnicząca:Teraz sprawdzimy co pierwszoklasiści wiedzą o swoim Jana Bełzy „Kto ty jesteś Polak Mały!”Przewodnicząca pyta: Dzieci odpowiadają:Kto ty jesteś? Polak mały!Jaki znak twój? Orzeł biały!Gdzie ty mieszkasz? Między swymi!W jakim kraju? W polskiej ziemi!Czym ta ziemia? Mą ojczyzną!Czym zdobyta? Krwią i blizną!Czy ją kochasz? Kocham szczerze!A w co wierzysz? W Polskę wierzę!Przewodnicząca:Co to jest Polska?Wiersz „Co to jest Polska” – 2 uczniówI. Co to jest Polska?Spytał Jaś w przedszkolu?Polska – to wieś i las i zboże w polu,I szosa, którą pędzi do miasta autobus,I samolot , co leci wysoko nad Polska – to miasto, strumień i rzeka,i komin fabryczny, co dymi z daleka,a nawet obłoki, gdy nad nami mkną,Polska to jest także twój rodzinny są nasze barwy ojczyste?Wiersz „Biel i czerwień” – jeden uczeń trzyma flagę flaga, gdy wiatr się na tej fladze jest biel i to miłość, biel serce są nasze barwy to jest ojczyzna?Wiersz „Ojczyzna” – 3 uczniówI. Ojczyzna nasza to wieś i miasto,I las, co szumi piosnkę o zmroku,Obłok i słońce co świeci jasno,Zboże, co w polu rośnie Ojczyzna nasza to dom i szkoła,I szara wstęga drogi za domem,I wszystko, wszystko, co jest dokoła,Takie bliskie sercu, drogie To mowa, którą od dziecka znamy,To ludzie, których nic nie pokona,Gorącym sercem Ciebie kochamy,Ojczyzno nasza, ziemio „Nasze polskie ABC” – wszystkie dzieciI. Już w przedszkolu dzieci wiedzą,Co to Wisłą, co to Bałtyk,Że na Śląsku leży węgiel,A znów góry to są Tatry,Taki polski elementarzraz zobaczysz i Nasze polskie ABC,Każde dziecko o nim w głowę, wchodzi w serce,Jak literka po lepiej czytasz je,Nasze polskie Kiedy będą taki duży,jak na przykład są rodzice,z książki, z kina iż podróży,poznam kraju zakładka – Wisła wstążka,No, a Polska jest jak pt. „Jesteśmy już uczniami”I. My już dużo umiemy,Panie dyrektorze,Wiemy, że Bałtyk – to Polskie Polska to nasza ojczyzna,Piękna i każdemu Jej godłem jest Orzeł Biały,W czerwonym tle błyszczy Flaga też biało-czerwona,Przez wieki krwią Wspaniale! Pięknie recytujecie, śpiewacie, dużo wiecie o Ojczyźnie!- Uważam, że jesteście gotowi zostać uczniami naszej Proszę klasy pierwsze o przygotowanie się do ślubowania, a dyrektora szkoły…….. o jego I PASOWANIE NA UCZNIAPrzewodnicząca:- Całość baczność! Poczet sztandarowy wystąp!- Do ślubowania!„Ślubuję być dobrym o dobre imię swej klasy i się uczył w szkole, jak kochać dla niej pracować, kiedy się starał być dobrym zachowaniem i nauką, sprawiać radość rodzicom i dotrzymać swojej obietnicy”.Przewodnicząca:- Po ślubowaniu! Poczet sztandarowy NA UCZNIA I WRĘCZENIE DYPLOMÓWPrzewodnicząca:- Jesteście już pełnoprawnymi uczniami szkoły. Serdecznie witam Was w naszym uczniowskim Na tym kończymy dzisiejszą Całość baczność! Poczet sztandarowy wyprowadź!- Spocznij!- Klasy I udadzą się na poczęstunek do swoich mgr Anna CencelewiczSzkoła Podstawowa w Werbkowicach Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych: zmiany@ największy w Polsce katalog szkół- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> (w zakładce "Nauka").

Wiersze o Brodnicy. Opracowały: Marzanna Kłosowska Ewa Dudzińska. Rok szkolny 2007/2008. Brodnica – piękne miasto, urokliwe miasto. Przepełnione kolorowymi krajobrazami. Brodnica SCENARIUSZ PROGRAMU ATRYSTYCZNEGOW RAMACH PROJEKTU„WITKOWO – MOJA MAŁA OJCZYZNA”1. Wiersz - Kto ty jesteś?- Polak Jaki znak twój?- Orzeł Gdzie ty mieszkasz?- Miedzy W jakim kraju?- W polskiej Czym ta ziemia?- Mą Czym zdobyta?- Krwią i Czy ja kochasz?- Kocham szczerze- A w co wierzysz?- W Polskę My przedszkolaki dobrze już o tym wiemy, że jesteśmy Polakami. Nasz kraj nazywa sie Rzeczpospolita Polska, naszym godłem jest Biały Orzeł w koronie na czerwonym tle, a nasza flaga jest biało-czerwona. Stolicą Polski jest Warszawa, ale wcześniej był Kraków, więc zapraszamy do obejrzenia Taniec „Krakowiaczek” 4. "Polska" Ryszard PrzymusPolska- to taka kraina, która się w sercu jest w myślach blisko,w pięknej ziemi nad ścieżkami chodzimy,budujemy, Ojczyzna...Kraina, która się w sercu „Jestem Polakiem”W Polsce się urodziłem,tu, gdzie rosną jabłonie,a wiosną cała krainaw zapachu kwiatów szczytami tną niebo,a morze krzyczy mewami,ryby się pluszczą w jeziorachi lasy pachną się jarzębinai jabłka rumiane na drzewach,bociany na łące klekocą,a w polu skowronek kiedy wieczorem patrzęna pola kwitnące makiem,uśmiecham się i myślę:Jak dobrze, że jestem Polakiem!6. Cz. Janczarski "Co to jest Polska?"- Co to jest Polska?-Spytał Jaś w to wieśi las,i zboże w polu,i szosa, którą pędzido miasta autobus,i samolot, co leciwysoko, na to miasto,strumień i rzeka,i komin fabryczny,co dymi z daleka,a nawet obłoki,gdy nad nami to jest także twój rodzinny przedszkole?Tak- i przedszkole,i róża w ogrodzie i książka na „Nasze polskie ABC” Już przedszkolu dzieci wiedzą, Co to Wisła, Co to na Śląsku mamy węgiel, A znów góryTo są polski elementarz, Raz zobaczysz i będę taki duży, Jak na przykład są rodziceZ książek, z kina i z podróżyPoznam kraju zakładka Wisły wstążka, No a PolskaJest jak książkaRef:Nasze polskie ABCKażde dziecko o nim w głowę, Wchodzi w serce, Jak literka po lepiej czytasz je, Nasze polskie ABC8. "Oblicze ojczyzny" T. RóżewiczOjczyzna to kraj dzieciństwamiejsce urodzeniato jest ta mała najbliższaojczyznana początku ojczyzna jest bliskona wyciągnięcie ręki9. "Moja mała Ojczyzna" na mapie mała kropka,ja tu mieszkam, tu mnie ciekawie i wesołow moim świecie podwórku trzy kałuże,położyły się przy murze,trzepak bardzo dziś kaprysi-duży dywan na nim z cieniem gra tu w berka,pan kominiarz z dachu zerka,teraz chyba każdy przyzna,że jest piękna ma Ojczyzna!10. Miejsce / Każdy kocha swoje miasto czy jest duże, czy jest małe. Każdy kocha swoją wioskę, w której mieszka życie całe. I pamięta też przedszkolak nazwę miejsca zamieszkania, by kłopoty mógł omijać, by nie było zamieszania. 11. Moje miasteczko / To małe kółeczko To moje miasteczko W tym mieście mój dom W tym domu mój kąt I tam na kanapie Przyglądam się mapie -To małe kółeczko to moje miasteczko. 12. Nasze miasto to WITKOWO. Położone jest w Wielkopolsce, dlatego teraz zapraszamy do obejrzenia tańca wielkopolskiego „Walcerek”.13. Taniec „Walcerek”14. Legendy o powstaniu Witkowa15. Wiersz „Witkowo” Cz. RybarczykGdzieś na mapie Świata maleńki jeziorami a historycznym Gnieznem położoneLeży Witkowo – nasza gmina tu piękne widoki, zabytkiI miejsca miasto otwarte na postęp I owe znajomościŚwiatowej sławy ludzi W swych progach się w serce wplataKażdej chwili do nasNad jezioro odpocząć,A sami to Wiersz Witkowo to moje miasteczkoTak je lubię jak kruche latem, jesienią i zimąMieszkam tutaj ze swoją do mojego miasteczka,Droga z Gniezna prowadzi tu jak wstążeczka,Witkowo ma wiele uroku, Dużo osób odwiedza je co Moje miasto jest w sam raz - ani duże, ani małe,Na osiedlu nowe bloki, Wokół rynku domy ma na wieży zegarDuży – widać go z daleka,Zegar bije co godzinę, Daje sygnał, że on stadion i orliki,Place zabaw, zakamarki,A do odpoczynku służąZielone skwery i tylko masz ochotę idź na spacer wolnym krokiem,gdy do góry wzniesiesz wzroksamolotów ujrzysz Witkowo to miasto małe, Ale za to jest każdym miejscu wiele drzew,Krzyki dzieci, ptaków tu wszystkich,każdego dorosłego i dzieckoI mnie też wszyscy znająw moim małym to miasto i basta Bo nie ma lepszego na świecie miasta!18. Mój dom to dom rodzinny,Tu bliscy wszyscy są,Brat, siostra, mama, tata – to mój prawdziwy dom, mój dom, to właśnie jest mój dom / wszyscyMój drugi dom – przedszkole,Gdzie dzieci razem sąTu bawię się wesoło,Tu jest mój drugi dom, mój dom, to właśnie jest mój dom / wszyscyMój dom to moje miasto,To parki i uliceto znana okolica – to właśnie jest mój dom, mój dom, to właśnie jest mój dom / wszyscy19. Piosenka: Sześciolatek kraj swój znaPolska – moja ojczyznaDla sześciolatka rzecz oczywistaŻe jej stolicą piękna Warszawa,A założyli ją Wars i Sześciolatek kraj swój znaWiedzę o ojczyźnie ma, / x2Polska – moja ojczyznaTutaj jest Kraków, tu rzeka WisłaKtóra z Tatr polskich bystro wypływaIdo Bałtyku radośnie Sześciolatek kraj swój znaWiedzę o ojczyźnie ma, / x2 Wypowiedź pisemna w formie idiodektu człowieka myślącego, oczytanego, obeznanego z tekstami kultury, humanisty.Wiersz: Moja mała ojczyzna Łuny światła na niebie , to mój Śląsk czy ty to piękno widzisz Iluminacja nieba, kołysz - Wiersze.kobieta.plWiersze patriotyczne dla dzieci "Moja mała ojczyzna" - Joanna Białobrzeska. Udostępnij. Więcej wierszy na temat: Ojczyzna « poprzedni następny » Warszawa Kiedy tu włóczysz się ulicami Historię Polski masz przed oczami, Choć mówiąc szczerze Stara Warszawa Musiała nie tak dawno powstawać: Zamek i Rynek, mur Barbakanu... Wszystko po wojnie już zbudowano, W wieku atomu, kosmicznych rakiet I historycznych, wspaniałych makiet. Drawsko Pomorskie A gdy cię zmęczy już dzicz warszawska – Wpadnij do Drawska. Znajdzie tu ten, kto spokój docenia Chwilę wytchnienia, A wokół Drawska – puszcza, jeziora, Fauna i flora. Ja, kiedy jestem w Drawsku, to lubię Wypad nad Lubie. Jak na Mazurach piękne widoki, Lecz nie ma tłoku. Więc jedź do Drawska zmęczony wrzawą, Lub spływaj Drawą. Tleń Gdy wakacje są, to pora, By wyskoczyć nad jeziora. Tleń tych jezior sporo ma, A w dodatku jeszcze Wda. Program tutaj masz bogaty. Możesz nawet pójść w... Karpaty*, Sporo turystycznych tras, Co przez grzybny wiodą las... Ten, kto wszystko to docenia Musi w lecie wpaść do Tlenia. * Pagórki na półwyspie rozdzielającym jeziora Mukrz i Żarskie. Napisany: 2022-07-22 Dodano: 2022-07-23 00:06:55 Ten wiersz przeczytano 366 razy Oddanych głosów: 10 Aby zagłosować zaloguj się w serwisie « poprzedni następny » Dodaj swój wiersz Wiersze znanych Adam Mickiewicz Franciszek Karpiński Juliusz Słowacki Wisława Szymborska Leopold Staff Konstanty Ildefons Gałczyński Adam Asnyk Krzysztof Kamil Baczyński Halina Poświatowska Jan Lechoń Tadeusz Borowski Jan Brzechwa Czesław Miłosz Kazimierz Przerwa-Tetmajer więcej » Autorzy na topie kazap Ola Bella Jagódka anna AMOR1988 marcepani więcej » Moja ojczyzna Polska. Podziwiam moją ojczyznę. jak nam pięknieje. ma dumnie podniesioną głowę. piękne nadal góry Mazury puszczy knieje. jej sercem jest Warszawa. stolica niepokonana coraz większa. nasza duma nasza sława. co rok piękniejsza. „Poetyckie ewokacje Ojczyzny — piszą Władysław Dynak i Mieczysław Inglot — mają w naszej literaturze wielowiekową i piękną tradycję […]. Zapisały się nie tylko bogactwem utworów, ale przede wszystkim wielką różnorodnością form wyrazu, stylów, figur poetyckich i lirycznej ekspresji. Szczególnie doniosła rola przypada tu literaturze romantycznej, zarówno tej wielkiej, prometejsko-tyrtejskiej, jak i tej »oswojonej«, spod znaku Le-nartowicza”3, który wraz z Konopnicką patronują liryce pejzażu ojczystego dla dzieci. Formalnie można ją wpisać w obręb wierszy patriotycznych, które w twórczości dla dzieci zadomowiły się na dobre dopiero u schyłku XIX wieku, zwłaszcza w Galicji, mającej ze wszystkich zaborów najbar-dziej liberalną cenzurę. I choć stanowiły one niewielki procent całej ów-czesnej produkcji literackiej obok szeroko zakrojonej liryki patriotycznej, pozostającej pod wpływem wielkich romantyków i traktowanej jako na-3 W. dynak, M. inglot: Ojczyzna dla wszystkich — ojczyzna dla każdego. (Obraz Polski w świetlicowych, szkolnych i harcerskich zbiorkach utworów poetyckich). W: Motyw ojczyzny w liryce współczesnej. Red. M. inglot. Wrocław 1985, s. 7. rodowe sacrum, to i tak odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu uczuć patriotycznych małych czytelników, żyjących pod zaborami4, podobnie jak teksty powstałe później, tuż po odzyskaniu niepodległości, a także te, któ-re obejmujemy pojemną formułą współczesności. Prawdziwy wysyp wier-szy patriotycznych i ich specyficznej odmiany — wiersza o ojczyźnie, na-stąpił w dwudziestoleciu międzywojennym za sprawą takich twórców, jak: Stanisław Aleksandrzak, Czesław Janczarski, Józef Czechowicz, Hanna Januszewska, Lucyna Krzemieniecka, Janina Porazińska, oraz w okresie powojennym, kiedy do wspomnianej listy dołączyli: Joanna Baran, Włady-sław Broniewski, Jan Brzechwa, Janina Brzostowska, Wanda Chotomska, Tadeusz Chudy, Ryszard Dobrowolski, Włodzimierz Domeradzki, Jerzy Fi-cowski, Zbigniew Jerzyna, Anna Kamieńska, Ludwik Jerzy Kern, Tadeusz Kubiak, Joanna Kulmowa, Karolina Kusek, Ludmiła Marjańska, Tadeusz Śliwiak, Maria Terlikowska, Wiktor Woroszylski. Na potrzeby niedorosłego czytelnika, ucznia starszych klas szkoły podstawowej, dziś i gimnazjum, zaanektowano też Gawędę o miłości ziemi ojczystej Wisławy Szymbor-skiej, Oblicze ojczyzny Tadeusza Różewicza, Kronikę olsztyńską Kon-stantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Moją ojczyznę Czesława Miłosza, Moją piosnkę [II] Cypriana Kamila Norwida, Dwie ojczyzny i Polskę Antoniego Słonimskiego, Ojczyznę oraz fragmenty Kwiatów polskich Juliana Tu-wima. Na tę listę można wpisać także: Aleksandra Fredrę, Mieczysława Jastruna, Jalu Kurka, Jana Lechonia, Leopolda Lewina, Jerzego Lieber-ta, Juliana Przybosia, Leopolda Staffa, Edwarda Szymańskiego, Adama Ważyka, Kazimierza Wierzyńskiego, Stanisława Wyspiańskiego. Najmłodsi czytelnicy pozostali w kręgu oddziaływań autorów parających się twórczo-ścią dla dzieci zarówno dawnych (Władysław Bełza, Stanisław Jachowicz, Maria Konopnicka), jak i współczesnych (Stanisław Aleksandrzak, Jerzy Ficowski, Czesław Janczarski, Zbigniew Jerzyna, Tadeusz Kubiak, Joanna Kulmowa, Tadeusz Śliwiak). Dziecięcy adresat narzucił poetykę wiersza o ojczyźnie. Nic dziwnego, że wiersze z motywem ojczyzny, kierowane do dziecka w interesującym nas przedziale wiekowym, w przeważającej mierze odnoszą się do ojczystego pejzażu i składowych części pojęcia oj-czyzna — mowy, ludzi, historii. I to je można uznać za komponenty kla-sycznego wiersza o ojczyźnie. Inne, odnoszące się do jednego ze składni-ków albo symboli i znaskładni-ków narodowych, będą stanowiły jedynie odmianę podstawowego wzorca. Trzeba jednak dodać, że w grupie interesujących nas tekstów jest ich mniej, nie mówiąc już o zupełnie nielicznych poświę-conych mowie ojczystej. Te klasyczne są jednocześnie najbardziej popular-ne. Przynoszą poetycką wizję ojczyzny, którą za Stanisławem Ossowskim 4 Zob. r. WaksMund: Wstęp. W: ideM: Poezja dla dzieci. Antologia form i tematów. Wrocław 1999, s. 9. 151 B. Olszewska: Oto Polska właśnie… można zdefiniować jako „ojcowiznę, ziemię najbliższą”5. Obserwowana w nich wymienność pojęć: Polska — ojczyzna — ziemia, którą sygnalizują już tytuły (Ojczyzna Domeradzkiego, Ziemia rodzinna Marjańskiej, To jest Polska Jerzyny, Tu wszędzie jest Polska Kubiaka) wydaje się zrozu-miała. Jest konsekwencją zadomowionego w literaturze dla dzieci toposu „okolicy dzieciństwa”, najbliższej przestrzeni6, która rozrasta się wraz ze wzrostem dziecka, z poszerzaniem się jego horyzontów poznawczych. Ojczyzna nasza to wieś i miasto, i las, co szumi piosnkę o zmroku. obłok i słońce, co świeci jasno, zboże, co w polu rośnie wysoko. Ojczyzna nasza to dom i szkoła, i szara wstęga drogi za domem. i wszystko, wszystko, co jest dokoła, tak bliskie sercu, drogie, znajome. To mowa, którą od dziecka znamy. To ludzie, których nikt nie pokona. Gorącym sercem ciebie kochamy, Ojczyzno nasza, ziemio rodzona. c. JancZarski: Ojczyzna nasza W zgodzie z ustalonym porządkiem autorzy najpierw kreślą obraz „ojczyzny domowej”, na zasadzie poetyckiej enumeracji, znanej choćby z wierszy Bełzy (Ojczyzna [I], Ojczyzna [II]), by następnie przejść w za-kończeniu albo do deklaracji ujawniającej emocjonalny stosunek podmiotu do adresata lirycznej wypowiedzi, jak w cytowanym wierszu Janczarskie-go, albo posłużyć się zamknięciem charakterystycznym dla definicji7: To Polska to kraj nasz to Ziemia Ojczysta. t. ŚliWiak: To Polska albo oświadczeniem: Polska to moja Ojczyzna (t. Ferenc: ***). 5 s. ossoWski: Analiza socjologiczna pojęcia ojczyzny. Łódź 1946. Zob. W. dynak, M. inglot: Ojczyzna dla wszystkich…, s. 10. 6 Zob. J. cieŚlikoWski: Ojczyzna najbliższa, czyli o czasoprzestrzeni dzieciństwa. W: O literaturze dla dzieci i młodzieży. Studia i szkice. Red. H. skrobisZeWska. Warszawa 1975. 7 Zob. b. olsZeWska: „Płomyczkowa” ojczyzna (1946—1980). W: Motyw ojczy-zny…, s. 59—60; eadeM: Literatura na łamach „Płomyczka” (1945—1980). Opole 1996, s. 103—104. W obu też pozycjach definiuję pojęcie wiersz o ojczyźnie. Autorów obowiązuje w zasadzie jedna, niezmieniana od lat poetyka wykazująca wiele cech zbieżnych z poetyką czytanki8: budowanie utwo-ru na zasadzie rozszerzania kręgu informacji (od pojęć konkretnych do abstrakcyjnych); synkretyczne łączenie wiedzy z zakresu geografii, przy-rody, historii; kształcenie uczuć patriotycznych, nie mówiąc już o perswa-zyjnej poincie, pełniącej funkcję tradycyjnego morału. Różnica pomiędzy wierszami dawnymi a współczesnymi sprowadza się do osoby mówiącej. W wierszu Stanisława Bełzy będzie to dorosły interlokutor (ojciec, ktoś bliżej nieokreślony), który w dialogu nauczającym wyjaśni pojęcie ojczy-zna, w ujęciu autorów z drugiej połowy lat XX i początku XXI wieku świat przedstawiony w tego typu wierszach buduje zazwyczaj dziecko/dzieci. Nowo powstały wzorzec liryczny opiera się na dziecięcej koncepcji przeży-wania świata, co daje czytelnikowi poczucie wyodrębnienia, traktowanego jako kolejna faza rozwoju stosunków w relacji „ja” — „świat”9. Wzbogaca też tę lirykę o nowe literackie jakości: ekspresję, estetykę, wpływając na styl odbioru, w którym do głosu dochodzą pozytywne emocje. Intensywność przeżyć dziecka, jego wrażliwość jako odbiorcy pozwalają mu łatwiej od-bierać wzruszenia osoby mówiącej. Ojczyzna staje się kimś bliskim, funk-cjonuje jako motyw uczuciowy10, a nie sprowadza się jedynie do obowiązku i honoru. Takie subtelne przenikanie treści patriotycznych do utworu prze-znaczonego dla dziecka uznać należy za duże osiągnięcie poezji dziecięcej. Ważne treści zostają przekazane w sposób delikatny i zrozumiały dla małe-go odbiorcy, a co ważne, bez przesadnemałe-go dydaktyzmu i egzaltacji11. Przyrodnicze ewokacje najbliższej ojczystej przestrzeni podane są „po dziecięcemu”, z perspektywy dziecka: Tu ścieżka, po której idę. Tu łąka, gdzie zrywam kwiatki. Tu łan zboża, gdzie najbardziej niebieskie pod niebieskim niebem wyrosły bławatki. […] t. Ferenc: *** 8 Na temat czytanki jako gatunku podręcznika szkolnego wypowiadali się: Z. budre -WicZ: Czytanka w gimnazjum międzywojennym. Geneza, struktura, funkcje. Kraków 2003; M. inglot: O czytance w galicyjskich podręcznikach dla niższych klas szkół elementarnych. W: Literatura i wychowanie. Z dziejów edukacji literackiej w Galicji. Red. M. inglot. Wrocław 1983, s. 77—92. Zob. b. olsZeWska: Literatura…, s. 104. 9 a. balucH: Wartości wychowawcze poezji dla dzieci. „Polonistyka” 1984, nr 2, s. 93. 10 Ibidem, s. 92. 11 Zob. b. olsZeWska: „Płomyczkowa” ojczyzna…, s. 60—61. 153 B. Olszewska: Oto Polska właśnie… Nakreślone obrazy są pogodne, rozsłonecznione, wesołe i uniwersal-ne. Ich autorzy przywołują arkadyjski topos w wersji dla maluczkich. Tu wszyscy ludzie są tacy dobrzy i tacy bliscy. Gdy idę polem, lasem i łąką, cieszy mnie zieleń, chmury i słonko. Kocham swą wioskę, pola i zboże, pachnące łąki, wody w jeziorze… Lasy i sady w złocistych listkach. Bo tu jest moja ziemia ojczysta. F. kobryńcZuk: Moja wioska Dorosłemu odbiorcy nasuwają się obrazy „wsi spokojnej, wsi weso-łej” — znane choćby z Pieśni o Sobótce Kochanowskiego czy Rejowego Żywota… W wersjach dla najmłodszych czytelników przeważają ujęcia rustykalne, tak jak to proponowali dawni poeci: Teofil Lenartowicz, Win-centy Pol, Maria Konopnicka, Janina Porazińska… Miasto sygnowane jest zazwyczaj motywem: „domu”, „fabrycznego dymu”, komina, zdra-dzając czas powstania utworu na lata 50. i 60. XX wieku. Nie zmienia to wymowy obrazu — Polska jest piękna, droga, kochana. Do najczęściej używanych epitetów należy przymiotnik piękna/piękny w zestawieniu z takimi rzeczownikami, jak: ziemia, mowa, przyrodnicze detale (Wisła, dęby, topola, sosna, brzoza), znaki polskości (biały orzeł, narodowe barwy). Artystyczną i logiczną konsekwencją wydaje się obecność „dekla-ratywno-wyznaniowego” — w znaczeniu i funkcji — czasownika kocham, który współdecyduje o emocjonalnej recepcji zawartych w utworze treści oraz o aktywnym współuczestnictwie czytelnika w budowaniu wizerunku ojczystego kraju. Dziecko otrzymuje dawkę wzruszenia i ukierunkowuje myślenie o rodzinnym kraju, bliskiej mu przestrzeni, np. podwórka. Dosko-nale tę ideę obrazuje wiersz Ludwika Jerzego Kerna, w którym ojczyzna zostaje sprowadzona właśnie do przestrzeni podwórka, wyobrażeniowo utożsamianego z mikroskopijną Polską, co wyraźnie poeta zaznacza w dwóch końcowych wersach za pośrednictwem motywu Wisły oraz podniosłej ortografii: Nasze podwórko to miejsce, Które najlepiej znamy. Wszyscy bez żadnych wyjątków Takie podwórko mamy. […] Czasami z naszego podwórka, na którym się co dzień bawimy, widać wieże kopalni lub wielkiej huty kominy. […] Gdy spojrzysz na nasze podwórko, to stwierdzisz, że ono rośnie! Bo naszym podwórkiem nie jest To tylko, co jest blisko. Ale […] […] I Wisła, która płynie Środkiem Naszego Podwórka. kern: Nasze podwórko W wierszach dla najmłodszych czytelników — dzieci w wieku przed-szkolnym i wczesnoprzed-szkolnym — ojczyzna i jej składowe funkcjonują na zasadzie prostych i konkretnych obrazów: przyrodniczy detal, dom, szkoła, mama, fabryka… Można je z łatwością zobaczyć, namalować. (I do tych czynności odwołują się nauczyciele w procesie lektury). Dla-tego w konstruowanych obrazach poetyckich nie ma zbyt wielu środków artystycznego wyrazu. Poza wspomnianym już epitetem piękna trudno znaleźć coś innego. Napotkane proste porównania należą więc do rzad-kości (Tutaj obłok, jak bocian na topoli siada — J. Ficowski Tutaj), nie mówiąc o ujęciach personifikujących. Toteż posłużenie się personifika-cją w konstrukcji poetyckiego obrazu ojczyzny warte jest odnotowania, mimo że ów chwyt nie należy do nowych (wystarczy wymienić wiersz Norwida Polka). Na tym pomyśle oparł swój wiersz Roman Pisarski, który w Piosence o ojczyźnie porównał ojczyznę do dziewczyny. Właściwości jej urody oraz anatomiczne części zastąpił elementami przyrodniczymi, dzięki czemu do utworu wkroczył pierwiastek fantastyczny, tak bliski magicznemu światopoglądowi dziecka: 155 B. Olszewska: Oto Polska właśnie… Jej oczy: niebo jasne, Jej włosy: łany zbóż, Jej ręce: nasze własne, Jej oddech: wiatr od mórz. r. pisarski: Piosenka o ojczyźnie Ładną oprawę zyskał topograficzny sygnał, znak terytorialnej przy-należności, wyraźnie akcentowany w wierszach dla najmłodszych już od Konopnickiej za pośrednictwem motywu Wisły, Tatr i morza oraz Warsza-wy — centralnego punktu, serca Polski. W najnowszych poetyckich kon-kretyzacjach topograficzno-geograficzne motywy zdają się oczywistością, składającą się na elementarną wiedzę dziecka. Ma się wrażenie, że zostały jakby wyssane z mlekiem matki, z tą wiedzą przychodzi się na świat: Już w przedszkolu dzieci wiedzą, Co to Wisła, co to Bałtyk. Że na Śląsku leży węgiel, A znów góry to są Tatry. Taki polski elementarz. Raz zobaczysz, już pamiętasz. Nasze polskie ABC, Każde dziecko o nim wie. Wchodzi w głowę, wchodzi w serce Jak literka po literce. Coraz lepiej czytasz je, Nasze polskie ABC. Ale pewność podmiotu nie ma nic wspólnego z arogancją, zarozumial-stwem czy pychą. Osoba mówiąca ma świadomość potrzeby uzupełniania wiedzy na drodze samokształcenia, dlatego dodaje: Kiedy będę taki duży, Jak na przykład są rodzice, Z książek, z kina i z podróży Poznam kraju okolice. Jak zakładka Wisły wstążka, No a Polska Jest jak książka. Nasze polskie ABC. Słowa Z. staWecki. Muzyka M. saWa Prosta melodyjna postać wiersza-piosenki trafia do dziecka. W cy-towanym wierszu nie mówi się wprost o miłości do ojczystego kraju, obowiązku względem niego. Są one jakby oczywistością, na którą szkoda słów. Dziecięcy podmiot jest już na tyle dojrzały i świadomy swej roli w oj-czyźnie, a także powinności wobec niej, że sam ustala sobie długofalowe zadanie — uczenia się Polski całe życie. W najnowszych ujęciach Polska porównana zostaje do domu. I choć od razu przychodzi nam na myśl Pieśń o domu Konopnickiej i wiele in-nych współczesin-nych tekstów12, których twórcy korzystają z tej metafory, to w utworze anonimowego autora ma on postać bliźniaczą. Rozpada się na dwie ojczyzny: Polskę i Unię. Ten patriotyczny w formie i narodowy w treści wiersz jest próbą poszukiwania, a następnie określenia własnej tożsamości i przynależności do narodu, kraju, religii, kultury. Przynosi nawiązanie do wspólnoty, jaką jest Europa. Pytanie, czy tekst ten ze względu na geopolityczne rozróżnienie oraz subtelne różnice znaczeniowe w obrębie bezokoliczników: żyć i być, jest dla dziecka czytelny. Polska to dom — dom wielu serc. Mieszkam w nim ja i mieszkać chcę. To tutaj swe korzenie mam, nie rzucę ich, nie pójdę w świat. Do Unii też należeć chcę, To drugi dom, więc cieszę się. Dwa domy mam tak bliskie mi, w jednym chcę żyć, w drugim chcę być. *** Zasłyszany wyraz unia należy do pojęć o wysokim stopniu uogól-nienia, które można ukształtować na podstawie innych pojęć szczegóło-wych. Trudno zatem uczniowi młodszych klas szkoły podstawowej, a tym bardziej przedszkolakowi, je skonkretyzować, podobnie jak wyjaśnić, co znaczy żyć i być. Równie trudne staje się wyjaśnienie dziecku symboliki narodowej: godła jako symbolu państwa, barwy państwowej, herbu miast, sztandaru. W pierwszej kolejności poeci odwołują się do wizualności tych znaków, a następnie dokonują objaśnień bliskich odczuciom i emocjom dziecka, dostępnej mu moralistyce. 12 Wystarczy wymienić takie wiersze, jak: Dom Joanny Baran, Twój dom Wandy Chotomskiej. 157 B. Olszewska: Oto Polska właśnie… Powiewa flaga, gdy wiatr się zerwie. A na tej fladze biel jest i czerwień. Czerwień — to 7lVoy. 403 437 254 116 202 190 492 316 326

wiersz ojczyzna nasza to wieś i miasto